معرفی کامل ساز سنتور و انواع آن از سیر تا پیاز

ساز سنتور از قدیمی ترین سازهای مضرابی می باشد که صدای آن توسط مضراب های چوبی ایجاد می شود. با ایجاد ضربه روی سیم های ساز توسط این دو مضراب می توانید معجزه موسیقی را بشنوید. صدای دلنشین این ساز موجب شده تا بسیاری از افراد به زدن این ساز علاقه مند شوند. صدای فوق العاده دلنشین سنتور مانند یک آهنربا توجه اکثر افراد را به خود جلب می نماید. در صورتی که شما نیز به این ساز علاقه مند هستید، بهتر است با معرفی سنتور به طور کامل آشنا شوید.

 

 

ساز سنتور چیست؟

ساز سنتور ظاهری ذوزنقه ای شکل دارد که با ترکیب فلز و چوب ساخته می شود. برای نواختن این ساز باید ضلع بزرگ ذوزنقه را مقابل خود قرار دهید و با استفاده از مضراب های چوبی به سیم های ساز ضربه بزنید. فراموش نکنید که برای پیشگیری از آسیب دیدگی سیم های سنتور باید سر مضراب ها با استفاده از نمد پوشانده شده باشد. به طور کلی سنتور جزو سازهای مضرابی (زهی- ضربه ای) می باشد که ظاهر کاملا هندسی و منظمی دارد. ساختار جعبه سنتور به گونه ای می باشد که صدای تولید شده از برخورد سیم و مضراب ها را تشدید می نماید.

ساختار ذوزنقه ای ساز سنتور به شکلی می باشد که ضلع بزرگ تر در حالت استاندارد 90 سانتی متر و ضلع مقابل آن 35 سانتی متر است. اضلاع مورب کناری نیز هر کدام 38 سانتی متر هستند. ارتفاع جعبه سنتور نیز معمولا 8 تا 10 سانتی متر در نظر گرفته می شود. اگر این ساز را از نزدیک دیده باشید و یا به عکس های آن توجه کرده باشید، متوجه شکل گل روی آن شده اید. این گل ها تاثیر بسیار زیادی در جذابیت و زیبایی ساز دارند، اما اصلی ترین دلیل وجود آن ها نرم و شفاف نمودن صدای ساز است.

معمولا ساز سنتور را با استفاده از چوب گردو و یا سرو می سازند. از بهترین و گسترده ترین سازهای ایرانی می توان به سنتور اشاره داشت که از محدوده صدادهی بیشتر از 4 اکتاو برخوردار است. به همین دلیل سنتور از جمله سازهایی می باشد که صوت بسیار شفاف و دلنوازی دارد. از طرفی قابلیت تکنوازی و همنوازی جزو برترین ویژگی های این ساز محسوب می شود.

 

 

تاریخچه کامل سنتور

با توجه به بررسی های انجام شده روی تاریخچه ساز سنتور این ساز را به عنوان کهن ترین سازهای ایرانی معرفی می نمایند. زیرا تصاویری از این ساز در سنگ تراشی های آشور در حدود 600 سال پیش از میلاد مشاهده شده است. در تصاویر مربوط به این سنگ تراشی ها یک صف تشریفاتی به مناسبت بزرگداشت آشور تدارک دیده شده که سازی مانند سنتور در آن دیده می شود. ابوالحسن علی بن حسین مسعودی نویسنده و تاریخ نگار بسیار نامداری می باشد که به تعریف این ساز در زمان ساسانیان پرداخته و آن را به عنوان متداول ترین ساز در دوران ساسانی معرفی کرده است.

معرفی سنتور در کتب قدیمی و کهن که تالیف ابن سینا و ابونصر فارابی هستند نیز انجام شده است. از طرفی عبدالقادر مراغه ای در نوشته های خود به ساز طوفان اشاره نموده که ظاهری شبیه به سنتور دست ورزی دارد. تنها تفاوت میان طوفان و سنتور در جابجایی خرک ها برای کوک کردن هر نت می باشد. در اشعار منوچهری نیز در یک بیت به سنتورزن اشاره شده است. از طرفی آثار کشف شده در رابطه با این ساز نشان می دهد که در کشورهای دیگر نیز سازی مشابه با سنتور با نام های دیگر وجود داشته است. به طور مثال در چین آن را یان-کین می نامند. اروپای شرقی به نام دالسی مر و همچنین انگلستان آن را با نام باترفلای معرفی می کنند. سنتور در اتریش و آلمان نیز با نام مک پر، در آمریکا با اسم زیتر، در کامبوج با عنوان فی و در هند با نام سنتور شناخته می شود.

 

 

انواع ساز سنتور

ساز سنتور در اندازه و ابعاد مختلفی طراحی و ساخته شده است. این تفاوت منجر به متفاوت نمودن زیر و بم صدای سازها می شود. به طور کلی رایج ترین سازهای سنتور عبارتند از:

• لا کوک: ساز سنتور لا کوک دارای 2 ردیف 9 تایی خرک است. این ساز نوعی ساز انتقالی بوده که نت “دو” آن صدایی یکسان با “ر” دیاپازون دارد. بنابراین نت نویسی آن باید یک پرده پایین تر از دیگر سازهای سنتور انجام شود. توجه داشته باشید که این ساز برای گروه نوازی بسیار ایده آل است.
• سل کوک: از دیگر انواع ساز سنتور می توان به سنتور سل کوک اشاره داشت که معمول ترین ساز برای آموزش سنتور است. این ساز دارای دو ردیف 9 تایی خرک است که نت “دو” آن همصدا با “دو” دیاپازون می باشد. البته ابعاد این ساز نسبت به لا کوک کمی بزرگ تر است.
• کروماتیک: یکی دیگر از انواع ساز سنتور نوع کروماتیک می باشد. این ساز در گروه نوازی ها به وفور استفاده می شود و از ابعاد نسبتا بزرگی برخوردار است. دلیل تعداد خرک های بیشتر آن نیز برای ایجاد نیم پرده و همچنین ربع پرده می باشد. این ساز 30 خرک دارد که می توانند 41 صدا ایجاد نمایند.
• کروماتیک بم: کروماتیک بم نیز از جمله سازهای سنتور می باشد که دارای 35 خرک برای ایجاد 35 صدا می باشد. تعداد خرک های این ساز نسبت به نوع کروماتیک در صداهای بالا، کمتر است.
• باس: باس نیز نوع دیگری از ساز سنتور است که جعبه آن نسبت به دیگر سنتورها بزرگ تر بوده و یک روکش فلزی دارد. روی هر کدام از خرک های این سنتور 2 تا 3 سیم عبور کرده است که منجر به بم تر شدن صدای ساز نسبت به دیگر سنتورها می شود.

 

 

معرفی کامل اجزای سنتور

انواع ساز سنتور از اجزای مختلفی تشکیل می شوند، که شناخت آن ها به شما کمک می کند ساز باکیفیت تری را انتخاب نمایید. این اجزا به شرح زیر می باشند.

• جعبه صوت: این جعبه همان شکل ذوزنقه ای ساز سنتور است که معمولا از چوب سرو، گردو، فوفل و آزاد ساخته می شود.
• خرک: خرک ها قطعات چوبی بسیار کوچکی هستند که روی آن ها شیار ایجاد شده تا مفتول های فلزی را روی آن ها نصب کنند. این مفتول ها از تماس سیم و چوب پیشگیری می نمایند و به شفافیت بیشتر صدای ساز کمک می کنند.
• پل ها: پل ها نیز از دیگر اجزای ساز سنتور هستند که در داخل جعبه قرار گرفته اند. این پل ها تحمل فشار روی جعبه را افزایش داده و از شکم دادن ساز جلوگیری می نمایند.
• شیطانک: از دیگر اجزای ساز سنتور می توان به شیطانک اشاره داشت که دو قطعه چوبی باریک هستند. این قطعات در دو طرف جعبه قرار می گیرند و روی آن ها برای عبور سیم و مفتول شیارهایی ایجاد می شود.
• مضراب ها: این دو قطعه چوبی باریک به منظور بیرون آوردن صدای ساز سنتور مورد استفاده قرار می گیرند. نوازندگان سنتور با ضربه زدن روی سیم های ساز با استفاده از مضراب منجر به صدادهی ساز می شوند.
• دیگر اجزای ساز: سیم گیر، گوشی های ساز، سیم ها و کلید کوک از دیگر اجزای ساز سنتور هستند. این اجزا به منظور ایجاد صدای ساز و تنظیم آن مورد استفاده قرار گرفته اند.

 

 

برترین نوازندگان ساز سنتور

با توجه به قدمت دیرینه ساز سنتور در ایران، نوازندگان بسیار برجسته ای وجود دارند که این ساز را به طور حرفه ای می نوازند. از افراد چیره دستی که در نواختن این ساز مهارت دارند، می توان به استاد اردوان کامکار، رضا شفیعیان، حسین پریا، پشنگ کامکار و … اشاره نمود. البته استادان بسیار حرفه ای نیز وجود داشتند که در زدن سنتور از مهارت فوق العاده ای برخوردار بوده اند. از این افراد می توان به زنده یاد فرامرز پایور، مرحوم ابوالحسن صبا و زنده یاد پرویز مشکاتیان اشاره کرد.

بسیاری از افراد بر این باورند که نواختن ساز سنتور بسیار راحت بوده و نیاز به آموزش خاصی ندارد. برخلاف این باور غلط که در میان بسیاری از افراد رواج پیدا کرده، نواختن سنتور نیاز به تمرین بسیار زیادی دارد. در غیر اینصورت صدایی که از نواختن ساز تولید می شود، هیچ مفهوم و معنایی نخواهد داشت. بنابراین آموزش اصولی و تکنیکی این ساز در میزان مهارت شما در نواختن ساز نقش بسیار موثری دارد. البته توجه داشته باشید که کیفیت سنتور نیز از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. بنابراین بهتر است با توجه به نوع سنتور مورد نظرتان از فروشگاه های معتبر برای خرید سنتور اقدام کنید. فروشگاه سنتور سالاری با تخصص و تجربه بالا در زمینه ارائه انواع سنتور، می تواند با توجه به بودجه شما مناسب ترین سنتور را در اختیارتان قرار دهد.